Dae
deghinas e deghinas de annos ando iscriende chi, pro imparare su sardu a sos
giovanos, a sos dischentes, tocat de introduire in sas iscolas, sa limba sarda,
comente materia curriculare, duncas obrigatoria pro totus. In sas iscolas de
calesisiat gradu e tipu: dae cuddas pro sas criaturas (de ‘sinfantzia) a sas
elementares, medias, superiores e finas a s’universidade. E cada borta chi
iscrio gosi, b’est sempre carchi amigu (sos inimigos nono, non si permitint, ca
los gruspo in ambos duos ogros), chi mi narat: ohi ohi,
it’iscola, in familia s’imparat su sardu!
A custos
amigos, cun passentzia ripito: unu tempus fiat gasi, oe nono! Finas a sos annos
Chimbanta/Sessanta, sa limba sarda s’imparaiat in familia. Mescamente dae sa
mama. In s’iscola “impropria”, come la jamat Michelangelo (Mialinu) Pira in
cuss’opera istremenada chi est “La rivolta dell’oggetto”. S’iscola de sa comunidade. Chi oe non b’est prus. E
non b’est mancu sa comunidade: chi fiat sa mastra. Oe babos e mamas no imparant
prus su sardu a sos figios. Ca no lu faeddant. E, sos prus, mancu l’ischint. E duncas tocat a l’imparare in s’iscola, su logu,
s’istitutzione deputada a s’imparongiu de sa cultura, de sas limbas.
Ma non
bastat. Una borta imparau su sardu tocat a lu faeddare e, peri a l’iscriere. Foras
de s’iscola. Si nono est una limba morta. Comente sutzedit a su latinu o a su
grecu: imparau e ismentigau. E non bastat su
bilinguismu in iscola: tocat de faghere bilingue totu sa cultura, sa
sotziedade, s’ambiente, s’economia. Su sardu tocat a lu faeddare, a
l’iscriere e a lu leghere. E duncas b’est sa netzessidade de tennere libros e
giornales iscritos in sardu o, comentecasiat, bilingues.
A dolu
mannu, oe sos giornales sunt totu monolingues! E tocat peri a lu bidere, su
sardu, iscritu in sa publitzidade, in sa toponomastica: chi oe, su prus, amus
totu in italianu, antzis medas bortas in unu italianu chi at istropiadu su
sensu de sos logos in sardu, pessamus a sa tradutzione de Malu ‘Entu in Mal di
Ventre o Gulfu de li Ranci (Golfo dei granchi) in Golfo Aranci. E tocat a lu
bidere in s’odonomastica: in sas carrelas e in sas pratzas: in ue, mescamente sos tirannos sabaudos ant cantzellau sas antigas
intestaziones in sardu pro ponnere lumenes insoro.
E in fines
tocat, su sardu, a l’intendere e ascurtare in sos medios modernos de
comunicazione: internet, radios, televisiones. E
duncas sa netzessidade de programas in limba sarda: pro la podere ascurtare: ca
una limba est fata de lessemas ma peri de sonos (fonemas).
Francesco Casula
Saggista, storico della letteratura
sarda
autore
del libro, tra gli altri, de “Carlo Felice e i tiranni sabaudi”
Nessun commento:
Posta un commento