sabato 20 marzo 2021

Ma su sardu s’imparat in familia o in s’iscola? Di Francesco Casula.


 


Dae deghinas e deghinas de annos ando iscriende chi, pro imparare su sardu a sos giovanos, a sos dischentes, tocat de introduire in sas iscolas, sa limba sarda, comente materia curriculare, duncas obrigatoria pro totus. In sas iscolas de calesisiat gradu e tipu: dae cuddas pro sas criaturas (de ‘sinfantzia) a sas elementares, medias, superiores e finas a s’universidade. E cada borta chi iscrio gosi, b’est sempre carchi amigu (sos inimigos nono, non si permitint, ca los gruspo in ambos duos ogros), chi mi narat: ohi ohi, it’iscola, in familia s’imparat su sardu!

 

A custos amigos, cun passentzia ripito: unu tempus fiat gasi, oe nono! Finas a sos annos Chimbanta/Sessanta, sa limba sarda s’imparaiat in familia. Mescamente dae sa mama. In s’iscola “impropria”, come la jamat Michelangelo (Mialinu) Pira in cuss’opera istremenada chi est “La rivolta dell’oggetto”. S’iscola de sa comunidade. Chi oe non b’est prus. E non b’est mancu sa comunidade: chi fiat sa mastra. Oe babos e mamas no imparant prus su sardu a sos figios. Ca no lu faeddant. E, sos prus, mancu l’ischint. E duncas tocat a l’imparare in s’iscola, su logu, s’istitutzione deputada a s’imparongiu de sa cultura, de sas limbas.

 

Ma non bastat. Una borta imparau su sardu tocat a lu faeddare e, peri a l’iscriere. Foras de s’iscola. Si nono est una limba morta. Comente sutzedit a su latinu o a su grecu: imparau e ismentigau. E non bastat su bilinguismu in iscola: tocat de faghere bilingue totu sa cultura, sa sotziedade, s’ambiente, s’economia. Su sardu tocat a lu faeddare, a l’iscriere e a lu leghere. E duncas b’est sa netzessidade de tennere libros e giornales iscritos in sardu o, comentecasiat, bilingues.

 

A dolu mannu, oe sos giornales sunt totu monolingues! E tocat peri a lu bidere, su sardu, iscritu in sa publitzidade, in sa toponomastica: chi oe, su prus, amus totu in italianu, antzis medas bortas in unu italianu chi at istropiadu su sensu de sos logos in sardu, pessamus a sa tradutzione de Malu ‘Entu in Mal di Ventre o Gulfu de li Ranci (Golfo dei granchi) in Golfo Aranci. E tocat a lu bidere in s’odonomastica: in sas carrelas e in sas pratzas: in ue, mescamente sos tirannos sabaudos ant cantzellau sas antigas intestaziones in sardu pro ponnere lumenes insoro.

 

E in fines tocat, su sardu, a l’intendere e ascurtare in sos medios modernos de comunicazione: internet, radios, televisiones. E duncas sa netzessidade de programas in limba sarda: pro la podere ascurtare: ca una limba est fata de lessemas ma peri de sonos (fonemas).

 

Francesco Casula

Saggista, storico della letteratura sarda

 autore del libro, tra gli altri, de “Carlo Felice e i tiranni sabaudi”

Nessun commento:

Posta un commento